Belangrijkste veranderingen nieuwe Machinerichtlijn

Op 29 december wordt de huidige Machinerichtlijn (98/37/EG) vervangen door een nieuwe (2006/42/EG). Om de verplichte CE-markering op machines te mogen aanbrengen, moeten machines vanaf dat moment voldoen aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen uit de nieuwe richtlijn. De nieuwe Machinerichtlijn wijkt op een aantal punten aanzienlijk af van de huidige versie. Voor fabrikanten van machines en voor eindgebruikers die productielijnen samenstellen uit deelmachines zullen deze wijzigingen consequenties hebben.

De belangrijkste reden om een nieuwe machinerichtlijn te implementeren is het verduidelijken van de huidige machinerichtlijn; zo waren diverse definities en begrippen onduidelijk. In de nieuwe machinerichtlijn is duidelijker gedefinieerd welke producten wel en welke niet onder de richtlijn vallen.

De nieuwe machinerichtlijn is van toepassing op:
- machines, voorzien van of bestemd te worden voorzien van een aandrijfsysteem (niet op basis van menselijke/dierlijke spierkracht)
- samenstellen van onderling verbonden delen waarvan er ten minste één kan bewegen, voor het gebruik van heffen van lasten die worden aangedreven door menselijke spierkracht
- verwisselbare uitrustingsstukken
- veiligheidscomponenten (een indicatieve lijst is opgenomen in bijlage V van de nieuwe richtlijn)
- hijs- of hefgereedschap
- kettingen, kabels en banden (voor hef- en hijsdoeleinden)
- verwijderbare mechanische overbrengingen
- niet voltooide machines.

Op machines met hoofdzakelijk elektrische risico's is momenteel de Laagspanningsrichtlijn (2006/95/EG) van toepassing. Ook deze definiëring wordt verduidelijkt. In de nieuwe machinerichtlijn zijn concreet een zestal groepen producten benoemd waarop enkel de Laagspanningsrichtlijn van toepassing is: hieronder vallen elektromotoren, schakelmateriaal en besturingsapparatuur voor laagspanningsinstallaties. Gelijktijdig met de nieuwe Machinerichtlijn verandert ook de richtlijn Personenliften (95/16/EG). Hijs- en hefwerktuigen met een maximum snelheid van 15 m/s, bouwliften en hoogwerkers vallen dan niet meer onder de richtlijn Personenliften maar enkel onder de Machinerichtlijn.

Niet voltooide machines

Een belangrijke wijziging betreft niet voltooide machines, de zogenaamde IIB machines. Deze machines, veelal bedoeld om later ingebouwd te worden in bijvoorbeeld productielijnen, mogen op basis van de huidige machinerichtlijn nog enkel geleverd worden met een IIB verklaring. De kopers van deze niet voltooide machines krijgen daarmee de verantwoordelijkheid te zorgen voor de benodigde veiligheidsmaatregelen voor de gehele (voltooide) machine.

Met de nieuwe machinerichtlijn zullen bouwers van niet voltooide machines zich meer moeten gedragen als "echte fabrikanten". Dat wil zeggen, dat ook van de niet voltooide machines een risicobeoordeling moet worden opgesteld, op basis waarvan veiligheidsmaatregelen moeten worden genomen. Verder zal een technisch dossier moeten worden samengesteld, waarvoor een bewaartermijn van minimaal 10 jaar geldt.

Tot slot is er de verplichting montage-instructies op te stellen en deze mee te leveren met de niet voltooide machine. In deze instructies behoort te zijn aangegeven, aan welke voorwaarden  voldaan moet worden, om een veilige montage en werking van de complete machine mogelijk te maken. Voor kopers van niet voltooide machines biedt deze wijziging voordelen: de meegeleverde informatie kan direct worden toegevoegd in het technisch dossier van de voltooide machine. Bouwers van niet voltooide machines zullen zich nadrukkelijker moeten gaan verdiepen in de Machinerichtlijn en bijkomende verplichtingen.

Conformiteitbeoordeling

Fabrikanten van "bijlage IV machines", de gevaarlijke machines zoals houtbewerkingsmachines, zijn momenteel verplicht minimaal een exemplaar van het technische dossier aan te bieden bij een Notified Body. Deze mogelijkheid gaat vervallen. Fabrikanten die "bijlage IV machines" bouwen volgens de relevante geharmoniseerde normen, mogen de machines zelf "certificeren". Inschakeling van een Notified Body is dan niet meer nodig. Fabrikanten die dergelijke machines niet volgens de relevante geharmoniseerde normen bouwen, zijn wel verplicht een Notified Body in te schakelen bij de conformiteitbeoordeling. In de nieuwe machinerichtlijn is een nieuwe procedure voor de conformiteitbeoordeling opgenomen: de procedure van volledige kwaliteitsborging. Dit houdt in dat bedrijven met een gecertificeerd kwaliteitssysteem hun eigen machines mogen certificeren.

Essentiële veiligheids- en gezondheidseisen

Aangezien de scope van de nieuwe machinerichtlijn enigszins verandert, zijn in bijlage I diverse aanvullende veiligheids- en gezondheidseisen voor specifieke machines opgenomen.  Een aantal belangrijke inhoudelijke wijzingen worden aangegeven in onderstaand overzicht.
De essentiële veiligheids- en gezondheidseisen veranderen in de nieuwe Machinerichtlijn. Een aantal belangrijke inhoudelijke wijzigingen zijn:
- expliciet wordt nu aangegeven dat fabrikanten een risicobeoordeling moeten uitvoeren, en wel volgens een vaststaande methodiek (bijlage 1, punt 1). Deze methodiek komt overeen met de methodiek zoals die is beschreven in de nieuwe norm voor risicobeoordelingen, de NEN-EN ISO 14121-1.
- de eisen voor besturingsinrichtingen zijn uitgebreid, met name ten aanzien van de betrouwbaarheid (§ 1.2). Tevens wordt expliciet aangegeven dat noodstoppen ter ondersteuning van veiligheidsmaatregelen dienen, niet ter vervanging!
- de eisen voor vaste en beweegbare afschermingen zijn uitgebreid, met name ten aanzien van de bevestigingsmiddelen en vergrendelinrichtingen (§ 1.4.2).
- machines met een stroomvoorziening moeten voldoen aan de veiligheidsdoelstellingen uit de laagspanningsrichtlijn
(§ 1.5.1). Praktisch gezien houdt dit in dat machines getoetst moeten worden aan NEN-EN IEC 60402-1, de norm voor elektrische uitrustingen van machines.
- gebruiksaanwijzingen (§ 1.7.4) moeten zijn opgesteld in één of meer EU-talen. De gebruiksaanwijzing in de oorspronkelijke taal moet worden voorzien van het opschrift "oorspronkelijke gebruiksaanwijzing" en vertalingen moeten voorzien worden van het opschrift " vertalen van de oorspronkelijke gebruiksaanwijzing".
- de EG-verklaring van overeenstemming (bijlage II) of een beschrijving hiervan moet zijn opgenomen in de gebruiksaanwijzing.

Ing. H.A.B. Pol, Pol-Safety Veiligheidsadviseurs, Twello