Virusvrije lift wint Vernufteling

ABT is de grote winnaar geworden van De Vernufteling 2020. Met het project Eleminair, dat het mogelijk maakt liften te blijven gebruiken in coronatijd, won het bureau zowel de jury- als de publieksprijs. De prijzen zijn donderdag online uitgereikt.

Door corona zijn liften in gebouwen ineens problematisch geworden. De kans op besmetting is in zo'n kleine ruimte immers aanzienlijk. Door het aantal mensen in een lift te beperken tot maximaal twee, ontstaan lange wachttijden. Dat maakt het wonen of werken in hoogbouw aanzienlijk minder aantrekkelijk.
Ad van der Aa van ingenieursbureau ABT ontwikkelde samen met collega's een systeem om de lucht te zuiveren, dat in verschillende typen liften kan worden ingebouwd. Het systeem, dat de naam Eleminair kreeg, bestaat uit een combinatie van een voorzetwand en een verlaagd plafond, waarin een ventilator en een Hepa-filter zijn weggewerkt.
'Vernuftig ingenieurswerk', vond de jury, 'dat indruk maakt door de eenvoud van de innovatie'.
Van der Aa was bijzonder verrast met de dubbelslag voor zijn vinding. Als de uitreiking niet online had plaatsgevonden, maar op een echt podium, zei hij, dan zou hij zeker even uitbundig hebben gejuicht.

Oplossing voor wereldwijd probleem

Volgens juryvoorzitter Jacolien Eijer, directeur van branchevereniging Koninklijke NLingenieurs, biedt ABT met Eleminair, 'een oplossing voor een reëel wereldwijd probleem'. Het knappe is bovendien dat het systeem heel snel is ontwikkeld. De innovatie is daarnaast patenteerbaar, een ander pluspunt voor de jury.
Ook het publiek stemde in meerderheid op de inzending van ABT, wat het bureau naast de jury- ook de publieksprijs opleverde. In de geschiedenis van De Vernufteling was het niet eerder voorgekomen dat één bureau beide prijzen in de wacht sleepte.
De overige genomineerde ingenieursbureaus waren Antea Group (Fireballs), Royal HaskoningDHV (3D-geprinte brug) en Witteveen+Bos (Compact Ecorail).

Eervolle vermelding

Coastar van Arcadis kreeg een eervolle vermelding. Omdat deze inzending meer op een kennisprogramma lijkt dan op een project en de onderdelen ervan zich nog in de onderzoeks- of pilotfase bevinden, vond de jury Coastar nog niet rijp voor een onderscheiding, zei Eijer. "Maar als de onderliggende projecten van dit programma tot concrete toepassingen leiden, dan heeft Arcadis een potentiële Vernufteling-winnaar in handen voor 2021 of 2022.
Lucht snel afgevoerd
Het winnende project Eleminair laat lucht met een stevige snelheid (0,3 meter per seconde) van boven naar beneden stromen. Zo wordt lucht die mogelijk virusdeeltjes bevat, snel afgevoerd en door het filter gereinigd.
Daarnaast duwt de luchtstroom uitgeademde druppeltjes naar beneden, zodat de liftpassagiers zoveel mogelijk schone lucht inademen. "Dergelijke downflow-systemen kennen we uit ziekenhuizen. Ze inspireerden ons tot deze oplossing", zegt Van der Aa. "Het bedrijf Interland Techniek hielp ons met het uitwerken van het idee en gaat dit systeem voor ons produceren."
Geen herkeuring nodig
Het systeem moest eenvoudig in te bouwen zijn in de beperkte afmetingen van bestaande liften én er moest vervolgens geen herkeuring van de lift nodig zijn. Dat was cruciaal. "Dat betekent dat we van het constructieve gedeelte van de lift moesten afblijven." Alle nieuwe onderdelen zitten dus in het binnenste van de lift. Vandaar het verlaagde plafond en de voorzetwand. Ook het bedieningspaneel moest ongemoeid blijven.

Metingen

Uit metingen blijkt dat de snelheid en de richting van de luchtstroming onder verschillende omstandigheden stabiel zijn. Metingen met aerosolen door de Universiteit van Amsterdam tonen aan dat het Eleminair-systeem de kans op besmetting door zwevende druppeltjes aanzienlijk verkleint.
Het principe lijkt simpel, benadrukt Van der Aa, maar de uitwerking was nog best een klus. "Het bleek een hele opgave om in een krappe liftcabine een dergelijk systeem in te bouwen dat aan alle specificaties voldoet. Maar we denken dat ons systeem ook na corona zijn waarde zal houden: gezonde lucht, ook in een liftcabine."

Jaarlijks

De Vernufteling wordt jaarlijks georganiseerd door NLingenieurs, in samenwerking met De Ingenieur. Behalve uit Eijer en De Ingenieur-hoofdredacteur Pancras Dijk bestond de jury dit jaar uit de Delftse hoogleraar Woningkwaliteit en Procesinnovatie Henk Visscher, de Bredase wethouder stedelijke ontwikkeling Paul de Beer, president Joanne Meyboom van de ingenieursvereniging KIVI, en Henk van Oostveen, manager architectuur en Techniek bij ProRail. Alle inzendingen zijn beoordeeld op vier criteria: innovatiegehalte, economische waarde, technologische kwaliteit en maatschappelijke betekenis.