Wat zijn de vereisten bij draadloze bediening van industriële machines?

In hoeverre mag je industriële machines bedienen vanaf een laptop, tablet of mobiele telefoon. Welke eisen van de Machinerichtlijn zijn van toepassing?

Vraag
Wij zijn fabrikant van interne transportinstallaties voor wasserijen. De bediening en besturing hiervan gebeuren steeds meer via software, waarin ook een hele installatie/ wasserij wordt gevisualiseerd. Steeds vaker komt de vraag om, naast de bediening vanaf vaste pc's en touch panels, ook vanaf een laptop, tablet of zelfs mobiele telefoon te kunnen bedienen. Naar mijn mening zitten hier nog wel wat haken en ogen aan. Maar ik zie in de markt dat aanbieders hierop inspelen, waarbij ik me afvraag in hoeverre men aan de eisen van de Machinerichtlijn voldoet.
Mijn vragen:
• In hoeverre is bediening vanaf laptop, tablet of mobiele telefoon toegestaan?
• Welke eisen zijn hier van toepassing?
• Moet er voldaan worden aan de norm voor draadloze besturing (NEN-EN-IEC 62745)?
• Zo ja, is dit mogelijk met een laptop, tablet en mobiele telefoon?
• Speelt bijvoorbeeld de eis uit de Machinerichtlijn (1.2.2. Bijl. 1) dat de bediener vanaf iedere bedieningspost de gevarenzone moet kunnen overzien?

Antwoord
U stelt terecht de vraag of er ten aanzien van industriële machines beperkingen zijn in het toepassen van een draadloos bedieningspaneel of zelfs een laptop, tablet of mobiele telefoon. Het is een thema dat na de komst van dit soort oplossingen in de consumentenmarkt in bepaalde gevallen ook in de industrie gemakkelijk kan zijn.

Allereerst valt op te merken dat in de huidige Machinerichtlijn 2006/42/EG al een aantal eisen hieromtrent in Bijlage I paragraaf 1.2.1 is opgenomen en wel in de laatste regel:
Bij draadloze bediening wordt de machine automatisch stopgezet wanneer er geen correcte besturingssignalen worden ontvangen; dit is ook het geval wanneer de communicatie is weggevallen.

U geeft terecht aan dat de nieuwe norm 'NEN-EN-IEC 62745:2017; Veiligheid van machines - Eisen aan draadloze besturingssystemen voor machines' eisen stelt aan de draadloze systemen. Op dit moment is deze redelijk nieuwe norm echter nog niet geharmoniseerd onder de Machinerichtlijn. Dit betekent niet dat het niet verstandig is om deze norm ook daadwerkelijk toe te passen met als reden dat hiermee aan de essentiële eisen is voldaan.

Een groot probleem bij de draadloze bediening via een laptop, tablet of mobiele telefoon is dat er geen veilige noodstop wordt geboden en tevens dat de commando's start en stop ook niet zonder meer veilig/betrouwbaar zijn. Daarnaast is er mogelijk ook geen direct zicht op de gevarenzone van de machine, waardoor ook niet wordt voldaan aan Machinerichtlijn Bijlage I par. 1.2.2:

De bediener moet zich er vanaf iedere bedieningspost van kunnen vergewissen dat er zich geen personen in de gevarenzones bevinden of het bedieningssysteem moet zodanig zijn ontworpen en uitgevoerd dat het inschakelen van de machine wordt verhinderd zolang er zich iemand in de gevarenzone bevindt.

Wanneer geen van deze mogelijkheden kan worden toegepast, moet voor het inschakelen van de machine een geluids- en/of lichtsignaal worden gegeven. Blootgestelde personen moeten voldoende tijd hebben om de gevarenzone te verlaten of het inschakelen van de machine te verhinderen.

Zo nodig moeten voorzieningen worden getroffen om zeker te stellen dat de machine uitsluitend vanaf bedieningsposten in een of meer vooraf bepaalde zones of plaatsen kan worden bediend.
Wanneer er meer dan één bedieningspost is, moet het besturingssysteem zodanig zijn ontworpen dat bij gebruik van één van de posten het gebruik van de overige posten onmogelijk wordt, met uitzondering van stopinrichtingen en noodstops.

Wanneer een machine twee of meer bedienersposten heeft, moet iedere post voorzien zijn van alle noodzakelijke bedieningsorganen, zonder dat de bedieners elkaar hinderen of in een gevaarlijke situatie brengen.

Een aantal leveranciers van industriële componenten leveren draadloze bedieningspanelen die wel beschikken over de noodzakelijke veiligheidsfuncties en ook de vereiste certificatie door een Notified Body. Dit omdat een draadloos paneel en de ontvanger moeten worden gezien als 'logische eenheden die een veiligheidsfunctie vervullen' en in Bijlage IV van de Machinerichtlijn worden genoemd.

Belangrijke normen die onder meer vermeld zouden moeten worden op de EG-Verklaring van overeenstemming van een draadloos bedieningspaneel dat veiligheidsfuncties uitvoert zijn:
• EN 61508 deel 1 t/m 7.
• EN 62061.
• EN 13849 deel 1 en 2.
• EN 60947-5-5
• EN 60947-5-8
• EN 13557
• EN 60204-1
• EN 60204-32
• EN 61000-6-7

Het mag duidelijk zijn dat een bediening met een mobiele telefoon of ipad en een verwerking van de commando's via een module in de machinebesturing op dit moment niet aan de gestelde wetgeving en normeisen ten aanzien van machineveiligheid kan voldoen.

Mogelijk zijn er wel allerlei certificaten ten aanzien van cybersecurity beschikbaar, maar het zal ontbreken aan een goedkeuring voor alle eisen die de normen voor 'Functionele Veiligheid' aan componenten stellen.

Bovenstaand antwoord is afkomstig van FUSACON B.V.