UTRECHT, 21 februari 2010 17:22

Rapid manufacturing op ESEF en Techni-Show

Rapid manufacturing biedt nieuwe kansen voor de maakindustrie. Er ontstaan nieuwe markten en nieuwe businessmodellen. Maar bovenal kun je heel efficiƫnt dicht bij de klant kleine series produceren. Het maakt je minder gevoelig voor concurrentie uit lage lonen landen. En Nederland biedt de ideale voedingsbodem om hierin een proeftuin te zijn.

Voor menigeen is rapid manufacturing nog steeds iets van designers. De realiteit anno 2010 is echter anders. Zowel op de ESEF 2010 als de Techni-Show 2010, beide van 9 tot en met 12 maart in Utrecht, tonen exposanten de nieuwe mogelijkheden. Rapid manufacturing wordt stilaan een volwassen markt. De Amerikaan Terry Wohlers komt in zijn meest recente rapport over de wereldmarkt voor layertechnologie tot de slotsom dat in 2008 hierin wereldwijd 1,183 miljard dollar werd uitgegeven. Zowel aan machines, materialen als dienstverlening rond additive manufacturing, zoals hij het nu noemt. Tegen 2015 rekent Wohlers op een verdubbeling tot meer dan 2 miljard dollar. Bedrijven die nu al deze technieken toepassen, verwachten - volgens hetzelfde Amerikaanse onderzoek - binnen tien jaar de helft van hun omzet te halen uit het fabriceren van productiedelen via deze layertechnieken.

Twintig jaar nodig

Ook in Nederland groeit de overtuiging dat we op de drempel van de grote doorbraak staan. "Elke nieuwe techniek heeft twintig jaar nodig om door te breken. Er is nu een nieuwe generatie enthousiaste gebruikers, die de verhalen over niet waargemaakte beloftes uit het verleden niet kennen", meent professor dr. ir. Fred van Houten, hoogleraar Ontwerptechniek aan de Universiteit Twente. Roel van der Burg van TNO Industrie & Techniek maakt de vergelijking met de CNC-besturingen op gereedschap-machines. "Die technologie stamt uit de jaren vijftig en zestig. Toch is de breedschalige implementatie ervan pas in de jaren tachtig gekomen."

Redenen voor doorbraak

Er zijn verschillende redenen waarom rapid manufacturing op het punt staat door te breken. De eerste is dat er veel meer en veel betere materialen beschikbaar zijn. Kon je vroeger een prototype met een 3D-printer maken om de ontwerper iets in handen te geven dat leek op het eindproduct, nu worden stukken geprint die direct inzetbaar zijn. Er zijn metaalpoeders op de markt die een gelayerd onderdeel dezelfde mechanische eigenschappen geven als een freesdeel. "Je kunt zelfs serieus denken aan serieproductie, van enkele tientallen stuks tot tienduizenden", zegt Peter Mercelis van het Belgische Layerwise, een van de eerste bedrijven in de Benelux die rapid manufacturing als commerciële dienstverlening aanbiedt. Fred van Houten ziet nog twee redenen. De nieuwe generatie 3D-printers zijn veel sneller en compacter geworden. "Bovendien zijn ze een factor tien goedkoper geworden. 3D printen is een echte productietechniek geworden."

Breder kijken dan 3D printen

Voor Tonny Grimberg van het Industrial Design Centre (IDCentre) in Enschede heeft rapid manufacturing een bredere betekenis. Het IDCentre is samen met de Universiteit Twente, Saxion Hogeschool, AMF, STODT en Somatech en een aantal andere partners de initiatiefnemers voor het Rapid Manufacturing Center dat in het voorjaar van 2010 in Enschede de deuren opent. Grimberg: "We moeten bij rapid manufacturing niet alleen naar de layertechnieken kijken. Voor mij hoort daar ook bij dat we van een 3D-ontwerp direct de vertaalslag naar de freesmachine kunnen maken. Het is belangrijk dat we de tijd van ontwerp naar productie zo kort mogelijk houden. Daarom moeten we ook de werkvoorbereiding automatiseren."

Kennis verspreiden

Het RM Center in Enschede zoekt samenwerking met anderen in Nederland, zoals TNO Industrie en Techniek. Dit kennisinstituut voor de industrie heeft in Eindhoven een democentrum rapid manufacturing ingericht. Op de ESEF wordt het initiatief van RMplatform.nl breed gepresenteerd, door TNO Industrie en Techniek gestart op initiatief van TNO, FME, Somatech en Berenschot. Ook dit moet de krachten bundelen. Want de experts mogen dan overtuigd zijn van de doorbraak die gaat komen, in de maakindustrie zelf wordt rapid manufacturing nog lang niet breed omarmd. "Veel partijen hebben geen echte kennis van wat het is. Ze hebben er van gehoord en over gelezen, maar geen gebruikerservaring. En zolang ze blijven ontwerpen zoals ze voor spuitgieten doen, voegt rapid manufacturing niets toe", zegt Krista Polle van TNO.
Tonny Grimberg: "Het zit nog niet tussen de oren van de ontwerpers om het als een automatisme mee te overwegen als ze de afweging voor een bepaalde productietechniek maken." Daar wil zowel het RM Center in Enschede als TNO Industrie verandering in brengen. Door voorlichting te geven, door bedrijven in clusters bijeen te brengen, maar ook door faciliteiten beschikbaar te stellen. "We willen kennis overbrengen naar bedrijven maar ook naar scholen. Want het onderwijs moet zorgen voor de verankering in de industrie", zeggen Polle en Van der Burg. Peter Mercelis van Layerwise denkt dat de rapid manufacturing industrie daarnaast moet standaardiseren. "Er is behoefte aan standaarden in verband met de eigenschappen van additive manufacturing producten. Door de grote verschillen in technologie zijn er grote verschillen in eigenschappen, zelfs als ze uit dezelfde materialen zijn vervaardigd. Dit kan bij gebruikers tot verwarring leiden die we best vermijden."

Kansen voor de maakindustrie

Deze nieuwe manier van produceren biedt kansen aan de maakindustrie. "Je wordt bij het ontwerp van een product minder gehinderd door manufacturability", zegt Fred van Houten. Geometrie wordt een minder belangrijke factor, want je kunt haast elke vorm printen. Hij ziet deze technologie ook als een middel om het kostprijsverschil tussen kleine en middelgrote series te verkleinen. "Als je de logistiek goed regelt, maakt het niets uit of je veel kleine orders verwerkt. De machine haalt de efficiency uit het nesten van producten, waarbij je zelfs consumenten en b2b producten door elkaar kunt maken." Van Houten en Grimberg gaan nog een stap verder in hun visie. Je kunt producten produceren dicht bij de plek waar ze nodig zijn. Niet wereldwijd magazijnen vol met spareparts bouwen, maar het onderdeel pas maken als het nodig is en zo kort mogelijk bij die plek. "Er zal facility sharing ontstaan. Bedrijven verhuren hun machines een deel van de dag aan anderen die zo van op afstand kunnen produceren. Zo ontstaan virtuele fabrieken, die over de hele wereld kunnen staan."

Minder kwetsbaar

De Universiteit Twente doet onderzoek naar nieuwe businessmodellen. De logistiek in de maakindustrie kan namelijk drastisch wijzigen. En dat maakt de industrie minder gevoelig voor concurrentie uit lage lonen landen. "Machine- en vooral loonkosten gaan een kleinere rol spelen als producten uit hoog geautomatiseerde fabrieken komen." Bovendien kan rapid manufacturing processen verderop in de keten efficiënter maken, voegt Krista Polle toe. Nu al maken sommige matrijzenmakers inserts voor hun spuitgietmatrijzen met behulp van layertechnologie. Door de geometrievrijheid kun je interne koelkanalen optimaliseren en zo de eigenschappen van de spuitgietmatrijs drastisch verbeteren. De maakkosten van de inserts bedragen dan uiteindelijk slechts een fractie van de kostenbesparing in het spuitgietproces, doordat de cyclustijd fors omlaag kan. "Je moet de rekensom pas aan het eind van de keten maken." Roel van der Burg ziet veel potentieel in de instrumenten- en apparatenbouw. "Je kunt heel efficiënt kleine series producten maken met een extra toegevoegde waarde doordat je ze specifieke eigenschappen kunt geven."

Nieuwe afzetmarkten

Flexibiliteit, complexiteit en personalisatie, dat zijn de drie sleutelwoorden voor de toekomst. Rapid manufacturing biedt de maakindustrie een gereedschap hiervoor, vindt Tonny Grimberg. Maar hij ziet ook hele nieuwe afzetmarkten ontstaan. De medische sector bijvoorbeeld, waar prothesen en andere hulpmiddelen direct passend voor de individuele patiënt kunnen worden gemaakt. "De belangrijkste boodschap die wij willen uitdragen, is dat hier nieuwe kansen voor de maakindustrie ontstaan", zegt Grimberg. "En die mogen we niet voorbij laten gaan."

Voortrekkersol voor Nederland

Professor Van Houten ziet voor de Nederlandse maakindustrie een voortrekkersrol weggelegd. Rapid manufacturing kan de hele branche naar een hoger niveau in de waardeketen brengen. Volgens hem volgt de Duitse industrie de ontwikkelingen in Nederland nauwlettend. "Omdat ze weten dat wij dit soort nieuwe modellen beter kunnen toepassen. De Nederlandse maakindustrie heeft veel potentieel om vernieuwend te zijn. Nederland kan een proeftuin voor deze nieuwe concepten zijn." En dat kan op de lange termijn er voor zorgen dat Nederland weer OEM'ers krijgt, bedrijven die dankzij de aanwezigheid van een op moderne leest geschoeide maakindustrie in Nederland producten gaat ontwikkelen en bouwen, zonder invloed van buitenlandse moederbedrijven. "Nederland is dé plek op de wereld waar dit kan. Wij zijn een regio van netwerken, van elk moment rond de tafel zitten."

bron: Techni-Show

Foto's:

turbine

Rapid manufacturing: door Layerwise geproduceerde turbinecomponent van gehard RVS

© Aandrijvenenbesturen.nl