Trend: Energiebesparing is hot

Energie stijgt met stip op de boardroom agenda's van menig industrieel bedrijf, zowel in de discrete industrie als in de procesindustrie. Tijdens de Industriële Week zal energie eveneens een thema zijn waar exposanten nadruk op leggen. Want met beperkte investeringen kan de energierekening dikwijls fors lager uitvallen.

Energieprijzen rijzen de pan uit. De automobilist voelt dit al lang in zijn portemonnee, telkens als hij aan de benzinepomp tankt. Stilaan begint ook het bedrijfsleven te merken dat energie een wezenlijke kostenpost wordt. Jan Berghman, business manager reliability systems bij Aandrijftechniek-exposant SKF in België, denkt dat vooral op het gebied van aandrijvingen er kansen liggen om te besparen op energie. "Bij een elektromotor die een pomp aandrijft, scheelt een goede uitlijning al gauw 5% energieverbruik. Met een optimale smering en goede dichtingen, bespaar je nog eens een paar procent. Precies balanceren kan tot wel 5% schelen, evenals het optimaliseren van de hydrauliek. En als de motor al de nodige jaren meegaat, wil een goede revisie het energieverbruik omlaag brengen. Als je dit allemaal toepast op een medium sized ventilator van 59,9 kW die continu draait, scheelt je dat al gauw 1.000 euro energiekosten per jaar. En hoeveel ventilatoren staan er in een gemiddeld bedrijf?", zegt Berghman, waarmee hij laat zien dat kleine beetjes wel degelijk zoden aan de dijk kunnen zetten.

Meerwaarde leverancier

Energie besparen door aandrijvingen in optimale staat te houden, loont dus. En zowel in productiebedrijven als in de procesindustrie in Nederland staan ontelbare pompen en ventilatoren dag en nacht te draaien. "Je merkt dat klanten meer open staan voor suggesties om energie te besparen", constateert Martijn Haan van Wijk & Boerma Pompen, een van de exposanten op de vakbeurs Industrial Processing, onderdeel van de Industriële Week. "Dat geldt zeker nog niet voor alle bedrijven maar er zit een omslagpunt aan te komen." En juist nu kunnen de leveranciers die voor de klant meer doen dan alleen dozen schuiven. "Pompen verkopen is niet het moeilijkste, het gaat om het meedenken met de klant en verder kunnen kijken. Dus je meerwaarde bewijzen." Het liefst zit Haan daarom al vanaf de start van een project mee aan tafel. Want hij merkt dat het dikwijls fout gaat doordat de installatie van pompen over meerdere schijven loopt. "Iedereen bouwt veiligheidsmarges in, met als gevolg dat een pomp uiteindelijk dikwijls veel te zwaar wordt uitgelegd. Daarom is het belangrijk als leverancier vroeg aan tafel te zitten met bijvoorbeeld de ingenieursbureaus."

Opmars frequentieomvormers

?Een andere reden voor een onnodig hoog energieverbruik kan zijn dat een installatie is gebouwd op basis van de maximale piekbelasting die slechts af en toe gevraagd wordt. Tot voor kort koos vooral de chemische industrie voor mechanische oplossingen om bijvoorbeeld vloeistofstromen te verlagen. Nu zoekt men ook in dit deel van de industrie in toenemende mate zijn heil in frequentieomvormers, constateert Jan Zinger, hoofd ontwikkeling bij Eekels Elektrotechniek, exposant op Aandrijftechniek & Factory Automation. "Afhankelijk van het proces zijn hier gigantische besparingen mogelijk. Tot 30 à 40% van de energie gaat vaak verloren omdat een ventilator of pomp te ruim bemeten is voor het normale proces."

Dat frequentieomvormers aan een sterke opmars in vrijwel alle segmenten van de industrie bezig zijn, heeft mede te maken met de toegenomen betrouwbaarheid. Dat was vooral voor de procesindustrie vroeger dikwijls een reden om voor een mechanische oplossing te kiezen. "Nu functioneren ze minstens zo goed als een mechanische klepregeling", denkt Zinger. Bij nieuwe projecten wordt hier standaard voor gekozen. Bij bestaande loont het dikwijls de moeite om te investeren in frequentieomvormers. Terugverdientijden van 1 tot 2 jaar zijn eerder regel dan uitzondering.

15 mille besparing

?Niet alleen energiebesparing is een argument om frequentieomvormers te installeren. "Als je aandrijvingen traploos regelt, beperk je doorgaans ook de geluidsbelasting en verminder je slijtage. Daarnaast kun je een machine of installatie beter gecontroleerd opstarten en stoppen, zonder schokken en trillingen. Daarmee voorkom je op de lange duur onverwachte stilstanden doordat je minder slijtage hebt", zegt Hans de Groot, marketing manager bij Danfoss Drives in Nederland. Zijn ervaring is dat het overgrote deel van de elektrische motoren geschikt is om door een frequentieomvormer geregeld te worden, alleen beseft men dat vaak niet. De besparingen die je kunt realiseren, kunnen fors zijn. Danfoss heeft een project gerealiseerd in de kantoormeubelfabriek van Ahrend in het Brabantse Oss. Met één frequentieregelaar wordt nu jaarlijks zo'n € 15.000 bespaard op de energiekosten voor de 7 ventilatoren.

IGBT's?

De doorbraak in de ontwikkeling van frequentieomvormers is deels te danken aan de komst van IGBT's, (bipolaire transistor met geïsoleerde poort). Hiermee laten zich ook hele grote vermogens schakelen, tot in megawatts. "De grens schuift steeds meer naar boven", aldus Jan Zinger van Eekels Elektrotechniek. "Het zijn de ideale schakelaars voor hoge vermogens." Het nadeel ervan is alleen dat de verkrijgbaarheid van IGBT's beperkt is. De levertijden van een jaar komen weliswaar niet meer voor, op zes maanden moet je wel rekenen. Dat komt, aldus Jan Zinger, vooral door de sterk stijgende vraag die de capaciteit van de fabrieken wereldwijd overtreft. "Ook door de enorme vraag naar frequentieomvormers neemt de vraagt naar IGBT's sterk toe. Het gebrek eraan geldt wereldwijd."

Lagertechnologie?

Nog meer besparing is mogelijk als je de allernieuwste lagertechnologie toepast. SKF heeft onlangs de nieuwe generatie E2-lagers geïntroduceerd die het bedrijf zelf betitelt als de spaarlampen onder de lagers. Door nieuwe materialen en coatings toe te passen en loopbanen te optimaliseren, wordt het energieverbruik van aandrijfsystemen gereduceerd. In de praktijk kan dat spectaculaire resultaten opleveren. Jan Berghman: "Als je in de tandwielkast van een 2 MW windmolen een E2 lager inzet, heb je 2,6 MWh minder verlies per jaar." Dat is genoeg elektriciteit om 300.000 overhemden te strijken. Of 340.000 uur een lamp van 60 W te laten branden. Vervang je alle lagers van de tandwielkast door de nieuwe generatie, levert dan 20 MWh extra stroom op. Elk jaar dat de windmolen in gebruik is. "In Europa ligt hier een potentieel van 770 GWh", rekent Berghman voor. "Oftewel een maand gratis stroom voor een miljoen gezinnen."